วช. ร่วมกับ กทม. HTAPC และ JGSEE พร้อมด้วยภาคีเครือข่าย เปิดเวที “นักสืบฝุ่น The Series” ครั้งที่ 5 “สืบจากฝุ่น” และ ครั้งที่ 6 “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง”
เมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2568 : สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ร่วมกับ กรุงเทพมหานคร (กทม.) ศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านมลพิษอากาศและภูมิอากาศ (HTAPC) และ บัณฑิตวิทยาลัยด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อม (JGSEE) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี จัดเสวนา “นักสืบฝุ่น The Series สงครามฝุ่นเมือง” ครั้งที่ 5 “สืบจากฝุ่น” โดย ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ได้มอบหมายให้ นางสาวเสาวนีย์ มุ่งสุจริตการ รองผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ เป็นประธานเปิดงาน ในการนี้ นางเลิศลักษณ์ ลีลาเรืองแสง รองปลัดกรุงเทพมหานคร กล่าวต้อนรับ พร้อมด้วย ดร.วีระศักดิ์ โควสุรัตน์ ประธานสภาลมหายใจ กรุงเทพมหานคร ดร.สุพัฒน์ หวังวงศ์วัฒนา ผู้อำนวยการศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านมลพิษอากาศและภูมิอากาศ (HTAPC) และคุณพรพรหม วิกิตเศรษฐ์ ที่ปรึกษาผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร กล่าวปิดการเสวนา ซึ่งมีท่านผู้บริหารหน่วยงาน วิทยากร เครือข่ายวิจัย สื่อมวลชน เข้าร่วมกิจกรรมฯ ณ ห้องอเนกประสงค์ ชั้น 1 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร
นางสาวเสาวนีย์ มุ่งสุจริตการ รองผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กล่าวว่า วช. ภายใต้กระทรวง อว. ในฐานะหน่วยบริหารจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมตามแผนงานสำคัญของประเทศ ได้มุ่งเน้นการทำงานแบบบูรณาการกับทุกภาคส่วน ที่เกี่ยวข้อง เพื่อนำผลงานวิจัยและนวัตกรรมไปใช้ประโยชน์ เพื่อให้สอดรับกับแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษ ด้านฝุ่นละออง” ของกรมควบคุมมลพิษ และแผนปฏิบัติการแก้ไขปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ของ กทม. และ วช. ยังมี “ศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านมลพิษอากาศและภูมิอากาศ” หรือ HTAPC ที่มี ดร.สุพัฒน์ หวังวงศ์วัฒนา เป็นผู้อำนวยการศูนย์ฯ ซึ่งได้รวบรวมเครือข่ายนักวิจัย ในการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้สู่การขับเคลื่อนการใช้ประโยชน์ทั้งเชิงนโยบาย ในวันนี้ศูนย์ HTAPC ได้ชวนทีมวิจัยผู้เชี่ยวชาญมาให้คำตอบกับทุกคนเพื่อให้เราเข้าใจฝุ่น PM2.5 และเข้าใจในบริบทของพื้นที่ กทม. ซึ่งครั้งนี้เป็นโอกาสอันดีที่ วช. กทม. HTAPC และมหาวิทยาลัยพระจอมเกล้าธนบุรี ตลอดจนทุกภาคีเครือข่ายร่วมกันผลักดันการใช้ประโยชน์จากผลงานวิจัยและนวัตกรรมที่มีอยู่ ในกิจกรรม “นักสืบฝุ่น The Series สงครามฝุ่นเมือง” ครั้งที่ 5 “สืบจากฝุ่น” และ ครั้งที่ 6 “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง” เพื่อสร้างการตระหนักรู้เกี่ยวกับแหล่งกำเนิดมลพิษทางอากาศในพื้นที่กรุงเทพมหานคร รวมถึงการหารือแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นรูปธรรม ทั้งใน ด้านมาตรการเชิงนโยบาย การกำกับดูแล และการสร้างความร่วมมือในการแก้ไขปัญหาร่วมกันอย่างยั่งยืน
นางเลิศลักษณ์ ลีลาเรืองแสง รองปลัดกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า ในนามของกรุงเทพมหานคร รู้สึกเป็นเกียรติและยินดีอย่างยิ่งที่ได้กล่าวต้อนรับทุกท่านในกิจกรรม “นักสืบฝุ่น The Series” ครั้งที่ 5 ภายใต้หัวข้อ “สืบจากฝุ่น” และครั้งที่ 6 ภายใต้หัวข้อ “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง” ในวันนี้ ซึ่งจัดขึ้นด้วยวัตถุประสงค์เดียวกัน คือเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้และร่วมกันแสวงหาทางออกต่อปัญหาฝุ่น PM2.5 และหมอกควัน ที่ยังคงเป็นวิกฤตสำคัญของประเทศไทยโดยเฉพาะในเขตเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพฯ ช่วงเช้า เน้นการศึกษาความซับซ้อนของฝุ่น ตั้งแต่แหล่งกำเนิด ยานพาหนะ องค์ประกอบฝุ่นในระดับความสูงต่าง ๆ ไปจนถึงกลไกการเกิดมลพิษทุติยภูมิ ส่วนช่วงบ่าย เน้นการทำความเข้าใจปัญหาจากมุมมองของประชาชน กรุงเทพมหานคร ขอขอบคุณ วช. ที่ให้การสนับสนุนองค์ความรู้และทุนวิจัยในโครงการที่เกี่ยวข้องกับปัญหาฝุ่นในกรุงเทพฯ รวมทั้งพันธมิตรทุกภาคส่วนที่ร่วมกันขับเคลื่อนกิจกรรม “นักสืบฝุ่น The Series” ครั้งที่ 5 และครั้งที่ 6 เพื่อให้เราทุกคนร่วมกันผลักดันกรุงเทพมหานคร สู่การเป็น “เมืองอากาศสะอาด” ที่มีนโยบายและมาตรการที่ชัดเจน เป็นรูปธรรม และนำไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นของประชาชนอย่างยั่งยืน
ถัดมาเป็นกิจกรรมเสวนา “นักสืบฝุ่น The Series สงครามฝุ่นเมือง” ครั้งที่ 5 “สืบจากฝุ่น” ที่มุ่งนำเสนอองค์ความรู้เชิงวิชาการในประเด็นเกี่ยวกับฝุ่นและมลพิษทางอากาศจากหลากหลายมิติ ได้แก่ – รศ.ดร.สาวิตรี การีเวทย์ บัณฑิตวิทยาลัยร่วมด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อม (JGSEE) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ในหัวข้อ “สืบฝุ่นจากบัญชีการปล่อยมลพิษทางอากาศและก๊าซเรือนกระจก” – นายอิทธิพล พ่ออามาตย์ ห้องปฏิบัติการตรวจวัดมลพิษจากยานพาหนะ กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในหัวข้อ “สืบลักษณะและองค์ประกอบฝุ่นจากยานพาหนะ ณ แหล่งกำเนิด” – รศ.ดร.สุรัตน์ บัวเลิศ หัวหน้ากลุ่มวิจัยวิทยาศาสตร์บรรยากาศ คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ในหัวข้อ “สืบการเปลี่ยนแปลงลักษณะและองค์ประกอบฝุ่นในพื้นที่กรุงเทพมหานครตามระดับความสูง”- ดร.นันทพร หนูทราย คณะวิศวกรรมโยธาและสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ในหัวข้อ “สืบหากลไกการเกิดมลพิษทุติยภูมิในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑลโดยข้อมูลอากาศยาน”
ช่วงบ่ายเป็น กิจกรรม “นักสืบฝุ่น The Series” ครั้งที่ 6 ภายใต้หัวข้อ “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง”ดร.สุพัฒน์ หวังวงศ์วัฒนา ผู้อำนวยการศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านมลพิษอากาศและภูมิอากาศ (HTAPC) กล่าวถึงรายละเอียดกิจกรรม “นักสืบฝุ่น The Series” ครั้งที่ 6 ภายใต้หัวข้อ “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง” มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับฝุ่น PM2.5 ในมิติที่หลากหลาย ตั้งแต่เรื่องการตรวจวัดคุณภาพอากาศ ความแตกต่างระหว่างเครื่องมือมาตรฐานและเครื่องตรวจวัดราคาประหยัด แหล่งกำเนิดมลพิษในเขตเมือง ตลอดจนผลกระทบต่อสุขภาพและเศรษฐกิจ พร้อมทั้งแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นจากนักวิชาการผู้เชี่ยวชาญในหลายสาขา โดยการเสวนาในครั้งนี้จะช่วยให้ผู้เข้าร่วมตระหนักถึงความซับซ้อนของปัญหาฝุ่นละอองในเขตเมือง พร้อมเสนอแนวทางในการสื่อสารความเสี่ยงและมาตรการป้องกันให้กับประชาชนในชีวิตประจำวัน ตลอดจนเป็นข้อมูลสำคัญที่สามารถนำไปประกอบการกำหนดนโยบายสาธารณะเพื่อการจัดการปัญหาฝุ่นอย่างยั่งยืนในอนาคต
ถัดมาเป็นกิจกรรมเสวนาการให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับฝุ่น PM2.5 ทั้งในด้านแหล่งกำเนิด การตรวจวัด ผลกระทบ และมาตรการจัดการ ในหัวข้อ “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง เข้าใจมาตรการ” ดังนี้- รศ. ดร.ธงชัย ขนาบแก้ว คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในประเด็นความน่าเชื่อถือของค่าการตรวจวัด PM2.5 ของ กทม (AirBKK) เมื่อเทียบกับ Low-Cost Sensor และความจำเป็นในการติดตั้งเครื่องตรวจวัดให้ทั่วถึงทุกหมู่บ้านและชุมชน และอธิบายวิธีการหาค่าสีและดัชนีคุณภาพอากาศ (AQI) สำหรับ PM2.5 และวัตถุประสงค์ของการใช้เครื่องมือ Low-Cost Sensor- รศ. ดร.นเรศ เชื้อสุวรรณ สำนักวิชาสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี ได้ระบุถึง แหล่งที่มา และ แหล่งกำเนิดหลัก ของ PM2.5 ใน กทม. และจัดลำดับความสำคัญของแหล่งกำเนิดหลัก รวมทั้งได้ให้คำจำกัดความของ ฝุ่น PM2.5 ทุติยภูมิ (Secondary PM2.5) ความสำคัญ และวิธีการจัดการกับฝุ่น – รศ. นพ.กมล แก้วกิติณรงค์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ ของ PM2.5 และคิดเป็น มูลค่าความเสียหายทางเศรษฐศาสตร์ ส่วนของกลไกการเกิดฝุ่น และการดูแลสุขภาพเป็นประเด็นสำคัญที่เน้นย้ำ โดยให้คำแนะนำแก่ประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบางในการปฏิบัติตัวและป้องกันตนเอง เวลาที่เหมาะสมในการออกกำลังกาย และความจำเป็นในการใส่หน้ากากเมื่ออยู่ในห้องที่ปิดมิดชิด – รศ. ดร.สุรัตน์ บัวเลิศ คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ชี้ถึงสาเหตุที่ฝุ่นเกินค่ามาตรฐานในหลายเขต และระบุว่าค่าฝุ่นมักสูงเท่า ๆ กันทั้งช่วงกลางคืนกับกลางวัน พร้อมทั้งเสนอแนะการแจ้งเตือนประชาชนตาม กราฟอัตราการระบายอากาศ และส่วนเรื่องพื้นที่สะสมฝุ่นได้วิเคราะห์ว่า ทำไมค่าฝุ่น PM2.5 มักสูงในพื้นที่ฝั่งตะวันตก (กรุงธนเหนือและใต้) มากกว่าฝั่งตะวันออก และตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับผลของลักษณะทางภูมิศาสตร์ และความสูงของตึก รวมถึงอิทธิพลของพื้นที่สีน้ำเงินที่ปรากฎในแผนที่ Windy.com เหนือ กทม.- รศ. ดร.สาวิตรี การีเวทย์ บัณฑิตวิทยาลัยร่วมด้านพลังงานสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ได้วิเคราะห์ ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของ PM2.5 ในเดือนธันวาคม และอธิบายปรากฏการณ์ที่ฝุ่นไม่เกินค่ามาตรฐาน แม้จะมีอัตราการระบายอากาศต่ำ อาจเกี่ยวข้องกับความชื้นหรือฝุ่นทุติยภูมิที่เกิดน้อยลง สำหรับแนวทางการแก้ไข รวมถึงเหตุผลที่ค่า PM2.5 ยังสูงมาก แม้จะมีลมจากทิศตะวันตกเฉียงใต้ พัดเข้า กทม. ในช่วงต้นปี 2568 – รศ. ดร.เอกบดินทร์ วินิจกุล สถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเชีย ได้เสนอวิธีแก้ไขปัญหา PM2.5 ให้ได้ผลอย่างมีประสิทธิภาพ และสำหรับมาตรการเชิงนโยบายได้ชี้ให้เห็นว่า การกำหนดพื้นที่การระบายมลพิษต่ำ (Low Emission Zone) และมาตรการ Work from Home จะช่วยลด PM2.5 ใน กทม. ได้- ดร.สุพัฒน์ หวังวงศ์วัฒนา คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวถึงการควบคุมฝุ่นจากถนนและกิจกรรมก่อสร้าง รวมถึงประสิทธิภาพของการปลูกต้นไม้ และการติดตั้งเครื่องฟอกอากาศขนาดใหญ่ รวมถึงความเพียงพอของมาตรการควบคุม การเผาในที่โล่ง ความสัมพันธ์ระหว่างการลด PM10 กับ PM2.5 รวมถึงประสิทธิภาพและความเหมาะสมของ การติดตั้งระบบพ่นละอองน้ำ บริเวณ Skywalk- นายธีระพงษ์ วิมลจิตรานนท์ ผู้อำนวยการกองจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ ได้ชี้แจงถึงสิ่งที่ กทม. จะต้องทำ เมื่อได้รับการประกาศเป็นเขตควบคุมมลพิษ และจะแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศได้อย่างไร รวมถึง พ.รบ.บริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ในการแก้ปัญหาฝุ่น PM2.5 ใน กทม.
สุดท้ายในช่วงปิดกิจกรรม คุณพรพรหม วิกิตเศรษฐ์ ที่ปรึกษาผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร กล่าวว่า ในนามของกรุงเทพมหานคร และคณะผู้จัดงาน “นักสืบฝุ่น The Series” ขอขอบคุณทุกท่านที่สละเวลาเข้าร่วม และร่วมแลกเปลี่ยนความคิดเห็นตลอดการเสวนาครั้งที่ 5 และครั้งที่ 6 ในวันนี้ สาระสำคัญจากการเสวนา ครั้งที่ 5 “สืบจากฝุ่น” เราได้เห็นว่า ฝุ่นมิใช่เพียงสิ่งเล็ก ๆ ที่ลอยอยู่ในอากาศ แต่คือ “หลักฐาน” ที่บ่งบอกถึงแหล่งกำเนิด ทั้งจากยานยนต์ อุตสาหกรรม การเผาไหม้ รวมถึงปฏิกิริยาเคมีในบรรยากาศทั้งยังมีผลกระทบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ ปัจจัยทางอุตุนิยมวิทยา ตลอดจนมาตรการที่เกี่ยวข้อง ครั้งที่ 6 “เข้าใจฝุ่น เข้าใจเมือง” เราได้ถอดบทเรียนเชิงลึกของเมืองที่จะช่วยลดฝุ่น ตั้งแต่การจัดทำ Low Emission Zone การส่งเสริมการทำงานจากที่บ้าน การเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมือง ไปจนถึงการผลักดัน กฎหมายอากาศสะอาดสิ่งที่ทุกฝ่ายเห็นพ้องกันวิทยาศาสตร์และข้อมูลที่ถูกต้อง คือรากฐานของการแก้ปัญหามาตรการเชิงนโยบายและกฎหมายที่เข้มแข็งที่เราทุกคนปรารถนากรุงเทพมหานครจะนำข้อเสนอ ข้อค้นพบ และข้อคิดที่ได้ ไปต่อยอดสู่แผนปฏิบัติการที่เป็นรูปธรรม ทั้งในระดับเมือง ระดับชาติ และการเชื่อมโยงกับภูมิภาคอาเซียนที่จะต่อยอดองค์ความรู้และมาตรการ เพื่อให้เราทุกคนได้อยู่ในเมืองที่อากาศดีขึ้น แข็งแรงขึ้น และยั่งยืน
ทั้งนี้ วช. มุ่งหวังให้เกิดการสานต่อความร่วมมือทางวิชาการที่เข้มแข็ง ผ่านการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การถ่ายทอดองค์ความรู้สู่การปฏิบัติ และการพัฒนานโยบายสาธารณะบนพื้นฐาน ของหลักฐานเชิงวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม เพื่อร่วมกันขับเคลื่อนประเทศไทยไปสู่สังคมที่มีอากาศสะอาดและสุขภาวะที่ดีสำหรับประชาชนทุกคน Air for All
