“แพลตฟอร์ม AIP” นวัตกรรมข้อมูลจาก “ ธีออส 2 ” ตัวช่วยนโยบายภาครัฐให้สามารถปฏิบัติได้จริง

“ธีออส 2”  โครงการนี้…ไม่ได้มีแค่การสร้างดาวเทียม แต่ยังมีการสร้างคุณค่าและใช้ประโยชน์จากข้อมูลดาวเทียมของไทย

 และ “ แพลตฟอร์ม  AIP ”   ก็เป็นอีกหนึ่งบริการภายใต้  “โครงการระบบดาวเทียมสำรวจเพื่อการพัฒนา หรือ ธีออส 2 (THEOS–2)”  ของสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน)  หรือ GISTDA ที่แสดงให้เห็นว่า “ข้อมูลจากดาวเทียม”  เป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ร่วมกับข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ ผ่านการเชื่อมโยง วิเคราะห์ ประมวลผล จนกลายเป็นข้อมูลเชิงลึกที่จะทำให้ผู้วางแผนนโยบาย สามารถมองเห็นปัญหาที่ซับซ้อนได้อย่างชัดเจน  ซึ่งจะนำไปสู่การวางแผนและกำหนดนโยบายที่ถูกต้อง แม่นยำและนำไปปฏิบัติได้จริง

 ดร.ดิชพงษ์  ภูมิเกียรติศักดิ์   หัวหน้าฝ่ายพัฒนาระบบนวัตกรรมนโยบายเชิงพื้นที่ สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ หรือ GISTDA  กล่าวว่า  โครงการธีออส 2 เริ่มต้นเมื่อ 6 ปีที่ผ่านมา  ซึ่งแนวคิด AIP ของ GISTDA ก็เริ่มต้นขึ้นเมื่อ 6-7 ปีที่ผ่านมาเช่นกัน   โดย “AIP” หรือ “ Actionable Intelligence Policy ” จะเป็นแพลตฟอร์มสำหรับสนับสนุนการตัดสินใจเชิงนโยบายที่เกิดจากการใช้ข้อมูลเชิงลึก (Intelligence/Insight) มาวิเคราะห์ประเด็นปัญหานั้น ๆ แสดงผลลัพธ์โดยใช้ Dashboard มาประกอบการตัดสินใจในการกำหนดนโยบาย(Policy Formulation ) เพื่อให้นโยบายนั้น ๆ สามารถนำไปปฏิบัติได้จริง(Actionable)   

หน้าที่หลักของแพลตฟอร์ม AIP ก็คือ การช่วยกลั่นกรองและวิเคราะห์ข้อมูล  โดยเฉพาะอย่างยิ่ง Big Data จากแหล่งต่าง ๆ  แทนสมองของมนุษย์ เพื่อให้มองเห็นภาพหรือประเด็นปัญหาได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น  สามารถนำเสนอแนวทางหรือแผนงาน ได้อย่างหลากหลาย ทันสถานการณ์  มีความสมดุล  ถูกต้องแม่นยำ  และสามารถทดสอบนโยบายนั้น ๆ ได้

 ทั้งนี้  AIP  จะมีหลักการทำงาน ตาม “ Policy Cycle ”  ซึ่งการกำหนดนโยบายจะเริ่มจาก 1.การกำหนดประเด็นปัญหา ซึ่งไม่ได้เริ่มจากการมีข้อมูลเป็นจำนวนมาก  แต่เป็นการเริ่มจากปัญหาก่อนว่าจะแก้ปัญหาอะไรในพื้นที่  และไปหาข้อมูลมาแก้ปัญหา  2. มีการพัฒนาดัชนีชี้วัด พร้อมกับสร้าง Dashboard เพื่อให้เห็นสถานการณ์ในแต่ละมิติของปัญหาและนำไปสู่แนวทางแก้ปัญหา 3.สร้างแนวทางการแก้ไขปัญหา( Action Plan) 4.จำลอง Action  Plan ตามแต่ละสถานการณ์ (Scenarios)เพื่อประเมินผลลัพธ์ และผลกระทบที่อาจจะเกิดขึ้น  ซึ่งการทดสอบนโยบายบนระบบก่อนนำไปใช้จริงนี้ ถือเป็นสิ่งที่สำคัญของแพลตฟอร์ม AIP  5. การเลือก Action  Plan  ที่เหมาะสมที่สุด   6 .นำ Action  Plan   ที่เลือกไปปฏิบัติจริง และ 7. ติดตามประเมินผล โดยสามารถปรับแผนได้หากไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง

 การดำเนินการตาม “Policy Cycle”   ถือเป็นจุดเด่นของแพลตฟอร์ม AIP  และเรียกได้ว่าเป็น “ ตัวช่วยผู้ที่มีหน้าที่กำหนดนโยบายได้แบบครบวงจร ”  ตั้งแต่การเห็นปัญหา ใช้ข้อมูลสนับสนุน  สร้างโมเดลจำลอง ก่อนที่จะเลือกกำหนดเป็นนโยบาย  ทำให้นโยบายภาครัฐสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง ทำแล้วประสบความสำเร็จ  สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

  การใช้ข้อมูลเพื่อสนับสนุนการตัดสินใจ เป็นเทรนด์ของโลก ซึ่งหลายๆ ประเทศ ให้ความสนใจ อย่างเช่น สหรัฐอเมริกา  ที่มี “Policy Map” เป็นเครื่องมือด้านข้อมูลแผนที่ในหลายมิติทั้งด้านรายได้ คุณภาพชีวิต และดัชนีต่าง ๆ ซึ่งประเทศไทยก็ต้องการที่จะมีเครื่องมือแบบนี้เช่นกัน  แต่ปัจจุบันระบบข้อมูลแผนที่ส่วนใหญ่ ยังเป็นการใช้งานเฉพาะเรื่อง  “แพลตฟอร์ม AIP “ จาก  GISTDA  จึงเป็นแพลตฟอร์มแรก ที่ทำครบทั้งระบบ  ผู้กำหนดนโยบายสามารถนำไปใช้ในการออกนโยบายได้ภายในระบบเดียว

ดร.ดิชพงษ์   บอกว่า  แพลตฟอร์ม AIP  มีความสามารถในการประมวลผลจากหลากหลายแหล่งข้อมูล ให้เป็น Smart Information   ขณะที่จุดแข็งของ GISTDA  ก็คือ การมีข้อมูลที่เป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ที่สำคัญที่สุด คือข้อมูลดาวเทียมต่าง ๆ ทั้งจากดาวเทียมไทยโชติและธีออส 2  หรือจากดาวเทียมดวงอื่น ๆ ที่ GISTDA  รับสัญญานมา  รวมถึงข้อมูลอื่น ๆ จากหน่วยงานพันธมิตร  เช่น เซ็นเซอร์ หรือ เรดาร์ชายฝั่ง 

ปัจจุบัน GISTDA นำแพลตฟอร์ม AIP  ไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่ต้นแบบ  ยกตัวอย่างเช่น ในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก หรือ EEC ที่มีการนำไปใช้ในการศึกษาและเห็นปัญหาเรื่องของการขาดแคลนน้ำในอนาคตที่น่าจะเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุเช่น การพัฒนาและขยายตัวของพื้นที่อย่างต่อเนื่อง มีความต้องการใช้น้ำในทุกภาคส่วน และผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่มีผลต่อการทำการเกษตรกรรมในพื้นที่  มีการร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการสร้างตัวเลือกด้านนโยบาย เช่น การพัฒนาอ่างเก็บน้ำหรือสร้างท่อส่งน้ำ และได้มีการทดสอบนโยบายนั้น ๆ เพื่อดูว่าแผนใดเหมาะสม เพื่อที่จะสามารถบริหารจัดการน้ำให้เพียงพอต่อความต้องการในพื้นที่ ทั้งภาคอุตสาหกรรม ภาคเกษตรกรรมและภาคครัวเรือน  

 หรือในพื้นที่ต้นแบบที่จังหวัดน่าน  ที่ผู้กำหนดนโยบายสามารถใช้แพลตฟอร์ม AIP  เพื่อประเมินความเหมาะสมในการจัดสรรที่ดิน ทั้งในส่วนของที่ทำกิน และความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ มีการวิเคราะห์ถึงเรื่องพืชที่เป็นมิตรต่อระบบนิเวศและให้ผลผลิตเพื่อให้ทำการเกษตรได้อย่างเป็นมิตรกับพื้นที่  นอกจากนี้ยังมีการขยายผลไปยังพื้นที่อื่น ๆ รวมถึงมีการใช้งานกับเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เช่น การปล่อยก๊าซมีเทนในนาข้าว และผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทำให้ผลผลิตทางการเกษตรลดน้อยลง

สำหรับอนาคต เป้าหมายสำคัญของแพลตฟอร์ม AIP  ดร.ดิชพงษ์   ระบุว่า อยากให้นโยบายของภาครัฐทุก  ๆ นโยบายออกมาแล้ว สามารถปฏิบัติได้จริง  

 “เราอยากจะเป็นเครื่องมือให้กับทุก  ๆ หน่วยงานที่จะออกนโยบายในเรื่องต่าง ๆ ทั้งด้านการเกษตร  การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การบริหารจัดการน้ำ หรืออื่นๆ แม้แต่เรื่องภาพรวมและนโยบายท้องถิ่นในแต่ละจังหวัด  ซึ่งนวัตกรรมจากข้อมูลดาวเทียม สามารถนำไปเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ในการสนับสนุนการกำหนดนโยบายที่เหมาะสม   สามารถนำไปใช้แก้ปัญหาได้จริง  ซึ่งจะทำให้ชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนดีขึ้น”